ΑΡΘΡΟ: Ανώφελος πόνος

Την περασμένη εβδομάδα, η Κομισιόν επιβεβαίωσε αυτό που όλοι υποπτεύονταν: οι οικονομίες της αρμοδιότητάς της συρρικνώνονται και δεν αναπτύσσονται. Δεν πρόκειται ακόμη για επίσημη ύφεση, αν και το μόνο ερώτημα που παραμένει να απαντηθεί είναι πόσο βαθιά θα είναι η πτώση.

Η επιβράδυνση αυτή πλήττει κράτη τα οποία δεν είχαν ανακάμψει από την προηγούμενη ύφεση. Παρά τα όποια προβλήματα των ΗΠΑ, το ΑΕΠ της χώρας ξεπέρασε εκείνο των ημερών πριν από την κρίση, ενώ το ΑΕΠ της Ευρώπης δεν πέτυχε κάτι τέτοιο. Ορισμένες χώρες υφίστανται επιπτώσεις αντίστοιχες με εκείνες της Μεγάλης Υφεσης: Ελλάδα και Ιρλανδία είδαν τις οικονομίες τους να συρρικνώνονται δραματικά, η Ισπανία εμφανίζει ανεργία 23%, ενώ η επιβράδυνση στη Βρετανία έχει διαρκέσει περισσότερο από εκείνη της δεκαετίας του 1930. Ακόμη χειρότερα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες παραμένουν προσκολλημένοι στο οικονομικό δόγμα που ευθύνεται για την καταστροφή αυτή.

Τα πράγματα δεν χρειαζόταν να είναι τόσο άσχημα. Η Ελλάδα θα βρισκόταν σε δεινή θέση, ανεξάρτητα από τις πολιτικές πρωτοβουλίες των κυβερνώντων της, ενώ το ίδιο ισχύει -σε μικρότερο βαθμό- και για άλλα κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Τα πράγματα χειροτέρεψαν, όμως, όταν οι ευρωπαϊκές ελίτ επέλεξαν την ηθικολογία αντί της οικονομικής ανάλυσης και τη φαντασία αντί της ιστορικής πραγματικότητας.

Οι υφεσιακές οικονομικές πολιτικές των αρχών του 2010, με τις κυβερνήσεις να επιμένουν στη μείωση δαπανών, παρά την υψηλή ανεργία, υιοθετήθηκαν με ενθουσιασμό από τους κυβερνώντες σε κάθε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Το δόγμα αυτό ήθελε τις αρνητικές επιπτώσεις της μείωσης δαπανών να αντισταθμίζονται από την αποκατάσταση της «εμπιστοσύνης», απειλώντας τα κράτη που θα δίσταζαν να ακολουθήσουν τέτοια πολιτική με φυγή κεφαλαίων και υψηλά επιτόκια δανεισμού. Αυτά ακριβώς έλεγε και ο πρόεδρος Χέρμπερτ Χούβερ πριν από τη Μεγάλη Υφεση της δεκαετίας του 1930.

Τα αποτελέσματα της πολιτικής αυτής είναι σήμερα εμφανή και περιλαμβάνουν αυτά ακριβώς που θα ανέμενε κανείς έχοντας μελετήσει τρεις γενιές οικονομικών αναλυτών. Η νεράιδα της εμπιστοσύνης δεν έκανε την εμφάνισή της, καθώς στις χώρες αυτές η λιτότητα συνοδεύτηκε από υποχώρηση των καταναλωτικών δαπανών. Την ίδια στιγμή, οι αγορές ομολόγων αρνούνται να συνεργασθούν. Ακόμη και στους καλύτερους μαθητές της λιτότητας, όπως η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, που υπάκουσαν κατά γράμμα στις επιταγές των δανειστών, το κόστος δανεισμού παραμένει αστρονομικό. Αυτό συμβαίνει γιατί οι περικοπές δαπανών προκάλεσαν οικονομική ύφεση και υπέσκαψαν σοβαρά τη φορολογική βάση. Στο μεταξύ, κράτη που δεν έσπευσαν να υιοθετήσουν πολιτικές λιτότητας, όπως η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ, συνεχίζουν να δανείζονται φτηνά, διαψεύδοντας τις απαισιόδοξες προβλέψεις των «δημοσιονομικών ιεράκων».

Εντέλει, όλα πήγαν στραβά. Στα τέλη του 2011, το κόστος δανεισμού της Ισπανίας και της Ιταλίας εκτοξεύθηκε, απειλώντας με γενικευμένη οικονομική κατάρρευση. Το κόστος δανεισμού έχει υποχωρήσει έκτοτε, προκαλώντας γενική ανακούφιση. Τα καλά νέα αυτά αποτελούν, όμως, νίκη της «αντι-ύφεσης»: ο Μάριο Ντράγκι, ο νέος πρόεδρος της ΕΚΤ, απέρριψε τις ανησυχίες των πολέμιων του πληθωρισμού, οργανώνοντας σημαντική πιστωτική επέκταση - η μόνη αποτελεσματική λύση στην παρούσα συγκυρία. Τι θα χρειαστεί λοιπόν για να πεισθούν οι Μάγοι της Λιτότητας και στις δύο ακτές του Ατλαντικού, που συνεχίζουν να επιμένουν ότι μόνο οι περικοπές δαπανών μπορούν να οδηγήσουν στην ευημερία, ότι σφάλλουν;

Οι «συνήθεις ύποπτοι» έσπευσαν άλλωστε να διακηρύξουν τον θάνατο της δημοσιονομικής αναζωογόνησης, μετά την αποτυχία του προέδρου Ομπάμα να εξασφαλίσει άμεση υποχώρηση των ποσοστών ανεργίας, παρά τις προειδοποιήσεις οικονομολόγων που χαρακτήρισαν ανεπαρκές το πακέτο οικονομικής στήριξης της κυβέρνησής του. Παρ' όλα αυτά, η λιτότητα συνεχίζει να θεωρείται αναγκαία και υπεύθυνη πολιτική, παρά την παταγώδη αποτυχία της στην πράξη.

Θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε τις οικονομίες μας, εάν αντιστρέφαμε τις καταστροφικές πολιτικές λιτότητας των τελευταίων δύο ετών. Αυτό ισχύει ακόμη και για τις ΗΠΑ, που απέφυγαν τη λιτότητα στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό, παρά τις μεγάλες περικοπές σε πολιτειακό και τοπικό επίπεδο. Η σωστή συνταγή θα ήταν τώρα η προσφορά γενναίας οικονομικής βοήθειας από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση στις πολιτείες και τους δήμους, που θα επέτρεπε την επαναπρόσληψη των εκατοντάδων χιλιάδων απολυμένων εκπαιδευτικών και την εκκίνηση των φιλόδοξων εγγειοβελτιωτικών έργων, που ακυρώθηκαν.

Αν και αντιλαμβάνομαι τους λόγους για τους οποίους σημαίνοντες πολιτικοί αρνούνται να παραδεχθούν τα σφάλματά τους, η ώρα είναι κατάλληλη να εγκαταλείψουμε τις ψευδαισθήσεις γύρω από την αξία της λιτότητας.

Άρθρο της New York Times